رئیس کمیسیون بازرگانی، حملونقل و گمرک اتاق البرز با اشاره به بررسیهای کارشناسی انجام شده در خصوص احداث بندر خشک در استان گفت: جمعبندی کمیسیون و اتاق بازرگانی نشان میدهد که ایجاد بندر خشک از محل منابع جدید، به ویژه در برهه کنونی، توجیه اقتصادی و عملیاتی لازم را ندارد و پیش از هر توسعهای باید زیرساختهای موجود تقویت شود.
به گزارش روابطعمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان البرز، نوزدهمین نشست کمیسیون بازرگانی، حملونقل و گمرک اتاق البرز با دستور کار بررسی و کارشناسی موضوع احداث و راهاندازی بندر خشک در استان برگزار شد.
در این نشست امیرحسین قیطانی رئیس کمیسیون بازرگانی، حمل و نقل و گمرک اتاق البرز گفت: حدود سه ماه پیش در خصوص احداث بندر خشک، به ویژه با توجه به مکاتبات انجام شده و احتمال جانمایی آن در منطقه ویژه اقتصادی پیام، از کمیسیون نظرخواهی شد و ما نیز مجموعهای از نظرات کارشناسی را ارائه کردیم.
مخالفت کارشناسی با تأمین بندر خشک از منابع جدید
رئیس کمیسیون بازرگانی اتاق البرز با بیان اینکه جمعبندی کمیسیون با احداث بندر خشک از محل منابع جدید همراه نبوده است، تصریح کرد: ما عموماً با اهداف و شیوه تأسیس بندر خشک از طریق منابع جدید موافق نبودیم؛ چرا که بخش خصوصی این موضوع را به ویژه در شرایط کنونی کشور توجیهپذیر نمیداند.
وی با اشاره به شرایط پس از جنگ و برخی تغییرات ساختاری از جمله بحث جابهجایی گمرک، افزود: در جلسات متعدد حوزه لجستیک پیام، حدود ۱۴ پیشنهاد مطرح شد که نشان میدهد زیرساختهای لجستیکی پیام در حال حاضر نیازمند تقویت است و توسعه شتابزده آن قابل دفاع نیست.
بندر خشک آپرین؛ ظرفیتی بلااستفاده در نزدیکی البرز
قیطانی یکی از مهمترین محورهای مخالفت با احداث بندر خشک جدید را وجود بندر خشک آپرین در اسلامشهر عنوان کرد و گفت: بندر خشک آپرین در اسلامشهر با توجه به موقعیت جغرافیایی در نزدیکی شهر کرج و در مجاورت صاحبان کالا قرار دارد اما عملاً غیرفعال است و حتی نمیتوان آن را نیمهفعال دانست.
قیطانی عنوان کرد: این بندر خشک با وجود سرمایهگذاری انجام شده، واگذاری به بخش خصوصی، استقرار شرکتهای فعال و اتصال ریلی، همچنان بلااستفاده مانده و همین موضوع، توجیه اقتصادی ایجاد بندر خشک جدید در کنار آن را زیر سؤال میبرد.
رئیس کمیسیون بازرگانی اتاق البرز تاکید کرد: اگر بخش خصوصی امروز بخواهد چنین پروژهای را اجرا کند، قطعاً توجیه اقتصادی نخواهد داشت و تجربههای مشابه در استانهای دیگر نیز مؤید همین موضوع است.
پیشنیازهای اساسی برای توجیهپذیری بندر خشک
قیطانی با اشاره به مطالعات انجام شده در حوزه لجستیک و بنادر خشک در جهان، معیارهای لازم برای توجیهپذیری این پروژه را برشمرد و گفت: یک بندر خشک زمانی معنا پیدا میکند که امتداد داخلی یک بندر دریایی باشد و قابلیت اتصال حملونقلی با ظرفیت بالا از دیگر مولفههای آن باشد، همچنین امکان آمادهسازی بار برای حمل انبوه را فراهم کند و توان انجام کامل تشریفات گمرکی را داشته باشد، اگرچه برخی از این مؤلفهها در استان وجود دارد، اما جانمایی، زمان اجرا و شرایط اقتصادی فعلی کشور نقش تعیینکنندهای در موفقیت یا شکست چنین طرحهایی دارد.
نبود بار صادراتی؛ چالش اصلی زیرساختها
رئیس کمیسیون بازرگانی اتاق البرز با اشاره به تجربه حملونقل هوایی صادراتی از فرودگاه پیام، نبود بار پایدار را یکی از چالشهای جدی دانست و گفت:،با وجود اعلام نرخ صفر برای حمل هوایی صادراتی و اطلاعرسانی گسترده، حتی یک کیلو بار صادراتی از پیام صادر نشد و این نشان میدهد که ابتدا باید بار واقعی و پایدار وجود داشته باشد.
وی تصریح کرد که تصمیمگیری درباره زیرساختهای بزرگ لجستیکی بدون اطمینان از پایداری بار، ریسک بالایی دارد و ممکن است این پروژهها به صدور موافقتهای اصولی بدون ارزش افزوده واقعی برای استان منجر شود.
تأکید بر تصمیمگیری مبتنی بر واقعیتهای اقتصادی
قیطانی با بیان اینکه بندر خشک میتواند برای استان ارزش افزوده ایجاد کند، گفت: اما امکانسنجی دقیق، جانمایی صحیح و توجه به شرایط اقتصادی امروز، شرط اصلی موفقیت آن است؛ در غیر این صورت، این طرحها نباید به تصمیمات کاغذی بدون دستاورد عملی برای استان تبدیل شوند.
در ادامه مباحث، به وجود ظرفیتهای بلااستفاده در حوزه لجستیک استان و مناطق پیرامونی اشاره شد. حاضران بر این باور بودند که در شرایطی که برخی بنادر خشک و زیرساختهای لجستیکی موجود با ظرفیت کامل فعالیت نمیکنند، ایجاد پروژههای جدید میتواند منجر به پراکندگی منابع و کاهش بهرهوری شود. همچنین عنوان شد که در برخی موارد، فعالسازی ظرفیتهای موجود به صورت دستوری و با مداخله دستگاهها صورت میگیرد که این موضوع خود نشاندهنده نبود تقاضای واقعی و پایدار در بازار است.
چالشهای مالکیتی، حقوقی و ساختاری
در بخش دیگری از این نشست، چالشهای مالکیتی و حقوقی در منطقه ویژه اقتصادی پیام مطرح و تاکید شد که حلوفصل مسائل مربوط به مالکیت زمین، انبارها و نحوه استقرار دستگاههای اجرایی، پیش شرط توسعه هرگونه پروژه جدید لجستیکی است.
همچنین این موضوع عنوان شد که حضور برخی دستگاهها در منطقه ویژه اقتصادی، ماهیتی موقت و میهمانگونه دارد و این موضوع میتواند در بلندمدت بر پایداری پروژهها و تصمیمگیریهای سرمایهگذاری اثرگذار باشد.
ضرورت توجه به حملونقل ترکیبی و توسعه ریلی
در بخش دیگری از نشست، بر اهمیت توسعه حملونقل ریلی و حملونقل ترکیبی تأکید شد. حاضران معتقد بودند که توسعه خطوط ریلی و افزایش سهم حملونقل چندوجهی، میتواند نقش مؤثرتری در کاهش هزینههای لجستیکی استان ایفا کند، بدون آنکه الزاماً نیاز به تعریف پروژهای با عنوان بندر خشک وجود داشته باشد.
همچنین اشاره شد که ضعف در استفاده از سامانههای حملونقل ترکیبی و نبود هماهنگی میان بخشهای مختلف زنجیره لجستیک، از جمله چالشهای جدی استان است که نیازمند آموزش، فرهنگسازی و ایجاد سازوکارهای اجرایی مشترک است.
تاکید بر نقش بخش خصوصی در تصمیمسازی
در ادامه اعضاء کمیسیون بر ضرورت مشارکت واقعی بخش خصوصی در فرآیند تصمیمسازی و اجرای پروژههای لجستیکی تاکید و بیان کردند که بسیاری از پروژههای مشابه در گذشته به دلیل غلبه نگاه دولتی و نبود مدل اقتصادی پایدار، به نتایج مطلوب نرسیدهاند.
همچنین پیشنهاد شد به جای تعریف پروژههای پرهزینه جدید، مدلهایی مانند تشکیل کنسرسیومهای تخصصی، واگذاری مدیریت به بخش خصوصی و استفاده از تجربیات موفق بینالمللی در دستور کار قرار گیرد.